ks. Jan Męczykowski
1873-1917
Ksiądz Jan Męczykowski urodził się 3 VIII 1873 r. w Bytoniu pod Zblewem w pow. starogardzkim. Swoją naukę rozpoczął w gimnazjum w Starogardzie Gdańskim. Świadectwo maturalne uzyskał w Pelplinie, w którym pozostał kontynuując naukę w Seminarium Duchownym. Tam również w dniu 17 III 1901 r. przyjął święcenia kapłańskie. Był wikariuszem w różnych parafiach, m. in. w Kościele św. Józefa w Gdańsku, w Grabowie pod Lubawą, w Oliwie, w Nowym Mieście oraz w Chojnicach. Od 5 IX 1910 r., rozpoczyna pracę duszpasterską w Toruniu, kiedy to otrzymał nominację na proboszcza parafii Najświętszej Marii Panny. Nie był to jego pierwszy kontakt z tym miastem, wieloletni związek z Toruniem ks. Męczykowski rozpoczął już w 1902 r., stając się członkiem Towarzystwa Naukowego (TNT).
Od lat sześćdziesiątych XIX wieku tocząca się na terenie zaboru pruskiego walka ludności polskiej z germanizacją objęła także Toruń. Swoje pierwsze działania społeczne skierował do młodzieży parafialnej. Promocja oświaty i akcja samokształcenia w j. polskim to pierwszy obszar działaności ks. Jana. Kolejny to pomoc na rzecz ofiar wojny i nędzy.
Nie chciał za wszelką cenę, by akcja germanizacyjna wydarła z serc Polaków wiarę w Boga, odciągając ludzi od Kościoła. Problem był znaczący, ponieważ powstawały wówczas różne organizacje, których zadaniem było zniechęcanie młodych ludzi do życia w wierze katolickiej. Przynależność do Kościoła i organizacji kościelnych była surowo zabroniona. Za czasów ks. Jana szczególnie rozwinęło się w toruńskiej parafii Bractwo Niepokalanego Poczęcia NMP, które pod jego kierownictwem zrzeszało 500 dziewcząt. Podobną organizacją dla chłopców było Bractwo Młodzieńców, którego patronem był św. Alojzy. Bractwo osiągnęło liczbę około 300 członków. Rozwijał także w parafii inne formy życia społeczno-religijnego m.in. chór kościelny. Patronował również polskim organizacjom świeckim. Jednym z pierwszych i największych było Towarzystwo Wzajemnej Pomocy Robotników i Rzemieślników utworzone w 1894 r. Podczas I Wojny Światowej liczyło ponad 500 członków. Ks. Męczykowski stał się równiez opiekunem założonego tuż przed wybuchem I Wojny Światowej wojewódzkiego Stowarzyszenia Personału Żeńskiego w Przemyśle i Handlu.
Już podczas I Wojny Światowej nacisk germanizacyjny zmalał, co wiązało się z niewielkim już prześladowaniem inicjatyw polegających na nauczaniu języka polskiego. Przy parafii NMP w Toruniu powstała prywatna szkółka języka polskiego. Ks. Jan był równocześnie przewodniczącym Komitetu Powiatowego Towarzystwa Czytelni Ludowych na powiat toruński i miasto Toruń. Jego największym przedsięwzięciem było uruchomienie bibliotek we wszystkich dzielnicach miasta. Osiągnięcie to dało ogromne zasługi na polu krzewienia kultury polskiej. Każdą chwilę do końca swego życia poświęcał pracy. Chciał zorganizować wielką wystawę książki polskiej w Toruniu, jednak nie udało mu się tego dokonać. Wystawa ta doszła do skutku dopiero w 1917 r., za sprawą jego gorliwego kontynuatora ks. Józefa Wysińskiego.
Ks. Jan Męczykowski zmarł w Toruniu 2 IV 1917 r. Jego pogrzeb był wielką manifestacją żalu tysięcy mieszkańców. W związku z jego śmiercią ukazały się także liczne nekrologi. Powstał nawet wiersz na jego cześć.
Biogram opracowała:
Patrycja Gręźlik (VI Liceum Ogólnokształcące w Toruniu)
Patryk Bibersztejn (VI Liceum Ogólnokształcące w Toruniu)
Bibliografia:
K. Mikulski, Toruński Słownik Biograficzny, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 2000, ISBN: 15-059-316-, ss. 171-172.
T. Zakrzewski, Życie polskie Torunia w ostatnich latach zaboru pruskiego (1916-1920), Toruń 1985, ss. 5, 20, 32, 34, 38. (tamże portr. ks. M.)
M. Biskup, Historia Torunia, tom III, cz. 1, Toruń 2003, ISBN 83-87639-58-3, ss. 443-444.
